jueves, 1 de mayo de 2014

ONOMATOPEYAS.

SONIDOS AMBIENTALES DEL RANCHO DE ALTAMIRA.

CHARA VERDE.
(Cyanacorax Yncas)

            Aves verdes muy comunes, antifaz negro, lomo verde oscuro, cabeza azul, pecho verde claro y cola amarilla.
            -  ¡Chuíjjtt, Chuíjjtt, Chuíjjtt, Chuíjjtt!
¡Wutwuyytt, huiiitg, chieat cheeaaa, chieaaa!
¡Wuitss! ¡Wuitss! ¡Chiugg! ¡Chiugg!
¡Tiug-Wuiyg! ¡Chut Chut Chuit Chuit!
¡Uifjiij-Vijjjj ! ¡Ggggituuuiyg ! ¡Ytwuiyg ! ¡Ytwuiyg !
¡Heaj! ¡Cheat! ¡Cheat!¡Cheat! !Cheatchacharararara!
¡Chiut chiut chiutchiee  Chachat chajtchachachararara !
¡Chiut chiut chiutchich chiee chieecha chachararara !
¡Chiats chiats chiet tcharararara!
¡Chiutg-wuig-Utchajarararara!
¡Chiaueit-chiet-chieeeey-chiaeyyy-chiaeyyyy-chiaeeeyyy-chiut-jara-ja- ja- ja- nja.
¡Chiaetyy- chuiaueiyy chuaeity!

GALLO CURRO.
(Enano)

¡Kiukiugkieeeeiii!   ¡Kiugkeeiieeeei!

GABILAN PECHIRRUFO MAYOR.
(Accipiter  cooperii)
Un leve detalle.
¡Jiiiuuaiiii! ¡Jiiuuaiiii!   ¡Jiiuuaiii!
¡Jiuai! ¡Jiuai! ¡Jiuai!

TORDO MACHO
Secuencia Nº. 1
Zanate Mexicano.
(Quiscalus mexicanus)

¡Grichgiiii! ¡Pit-pit-pit-pit-pit-pit !
¡Grich-Grigggchti i i i i i i! ¡Gui i i i i i i i! ¡Gkiui i  i  i   i  i!

TORDO MACHO 
Secuencia. Nº.- 2

¡Pit pit pit  pihiiiii pihiiiiii giiiiiiiiy!
¡Ithihiya pit pit pit  jiiiiiiii!
¡Grich hi hi hi i i i i i ¡
¡Grich hi hi hi i i i i i !
¡Pit pit pit  thiui i i i i! 


TORDO HEMBRA

¡Queeeec! ¡Gqueeeeeee! ¡Queeeeeej!

TITIRIONES.
Secuencia Nº.- 1
Luis bienteveo.
(Pitangus sulphuratus)

¡Chituit-tuit-chujurriiii-chujurriiiii!
¡Pitiiiiii-pitiiiiii-rrrrrrrpitiiiiiii-ruirrrrr-pitiiiiii!

TITIRIONES.
Secuencia Nº. 2

¡Chitirrrrrrrriiiiiiiit! ¡Chitirrrrrriiiiiiitttttt!
¡Chitirrrrrrrrrrriiiiiiittttttt

PAPAN REAL
 Zacua mayor, Oropendola, Oriol.
(Psaracolius Montezuma)

¡Iuaggiiiiiuiggggggg!
¡Iuaggggggiiuaggggggggi!
¡Iuguuuuuuuui! ¡Uigggggg!
¡Uutchujul jul jururuuuuuuu!
¡Jul jul jul jul jurururururu!
¡Huitchuljulgjulggrururururu!
¡Juitchukjuljuljulgrurururururu!

Secuencia Nº. 2.

¡Kiauggggg! ¡Cauiiiiiii!
¡Kiaugggg! ¡Keauggggggg!
¡Kiauggggg! ¡Intiauggggg! ¡Clourlourlourloulouloulouuu!
¡Igggggggggsssssgg! ¡Irrrrluglutloulouloulouloulou!
¡Iiiiiiigggggggsssssg!¡Ingloutlouloulouloulou!

CHACHALACAS
Chachalaca vetula
(Ortalis vetula)

¡Intshessshiag! ¡Intshesssshiagg! ¡Inntshesssshiag!
¡Inshuesnsha-shuesshang- itsshuenghang!
¡Ietchiuljiiiiit-ietchulthiiiii-guiegggglthuhuuuuuuijj!
¡Iutsquejiaahrss! ¡Iutssquejiaaaaassss!
¡Iutsquejiaaaaassss!
¡Jiugkeeeeejiaaaaa!
¡Jiugkejiaaaaaa!
¡Jiugkeeeeeejiaaa!
¡Jiugkeeejiaaaaa!
¡Shiutjiajiajiajia! ¡Shuitjijiaa-jijijiaaaa!
¡Hieggggslthuau! ¡Hieegsthihuuu!
¡Hieggggslthuau! ¡Hieelgsthihuuu!
¡Itsshiang-shiang-itsshtishiang! Shissssiang!
¡¡Jiutquejia- jiutquejia- Ijjueshuaug-quiagsssss!
¡Ichjuejaug-ichjuejaushg-giajtsssguiauggsss!
¡Shuastcuissshss-sshiasstt-iiashh-cuiash-cuiash!

PAJARI TO AMARILLO.
Chipe coroninegro.
(Wilsonia pusilla.)

¡ Chiiiiiiip-chiiiiiiit-chieeeeeeiiiiip!
¡Chiiiiiiip-chiiiiiit-chieeeeeiiiiiip!

PAJARITO GRIS.
Mimido gris
(Dumetella carolinensis.)

¡Pieeeeeej! ¡Chieeeeeeej!
¡Pieeeeeeej! ¡Chieeeeej!

TORDO CANTOR.
Secuencia Nº.- 1
Pequeños, no tordos.
Muy cantadores.
Tordo cantor.
(Dives dives)

¡Juaitchiuuuuuuit-huaichiiiiiiii!
¡Guaaaaitychiiiiiii!
¡Chiutthuaiayyyy! ¡Chiuttihuyayyyyy!
¡Chiuticuihiuticuiiiiiiticuiiiiiiii!
¡Chiuaytt-guaytchiiiiiii!
¡Wuitchiuuuu-wuitchiuuuuuu!
¡Guaytttttchirriuuuuuu! ¡Itchirrriuuuuuu!
¡Pitcui-cuuuuu! ¡Pitcui-cuuuuu!
¡Pitcú!¡Pitcú! ¡Pitchi-cuuu! ¡Pitchiii-cuuuu!
¡Wiuaychuuut! ¡Wiuayyychiuut!
¡Wiaaaaaycrirt! ¡Chirrrrriutrrrr!

TORDO CANTOR
(Dives dives)
Secuencia Nº. 2

¡Ticuiiiii ticuiiiii ticuiiii ticuiiiiii!
¡Itpiquiiiiiiii itpiquiiiiiiii!
¡Wuitchiiiiiiiiiiuuuuu! ¡Wuitchiiiiiiiiuuuuuuu!
¡Itchiuuuuuuuuu!  ¡Itchiuuuuuuuuuu!
¡Piti kiu! ¡Pit cú! ¡Pitit kiu! ¡Pii cúúúúú!
¡Pitch kiuuuuuu! ¡Pitchcui cu! ¡Pitichi cuiii!


PALOMA MORADA
Ventri oscura.
(Columba flavirostris)
Canto monótono y monocorde, lento.

¡Thutuu u u u u u u ú! ¡Huthu-huu u u u u u!
¡Thutu u u u u u! ¡Huthu  huu u u u u!
¡Huttuhu u u u u u u!
¡Huttuhu u u u u u u ¡
¡Hutu u u u u u u!
¡Hutthu u u u u u u!

PAPAN.
Urraca Pea.
(Cyanacorax morio)
Canto sonoro, escandaloso repetitivo.

¡Piahhhhh! ¡Piahhhhhh! ¡Piahhhhhh!
¡Huitpa a a a a a! ¡Hiutpa a a a a a 1 ¡Hiutpa a a a a ¡
¡Pa a a a a a a a¡¡ Pa a a a a a a ¡ ¡ P a a a a a a a! ¡ Pa a a a a a ¡!

CHENCHERE.
Carpintero pechileonado común.
(Melanerpes aurifrons)

¡Kiaja  ja ja ja ¡  ¡Kiaja ja ja ja! ¡ Kiaj jaja ¡
¡Jchajjjjj  jchajjj!  Jchajjjj   jchajjjjj!

SONAJILLAS
Aves pardas y pecho rojizo terracota.
Trepador rojizo.
(Dendrocincla homochroa)

¡Schiuaaaaaa schuaaaaaaa!
¡Sschaaaaaaa utchuaaaaaa!
¡Ischeeeeeeea  scheeeeeeeea!

GALLO COMUN.

¡kijirijiuuuuuuu! ¡Kiturujuuuuuuu! ¡Kurujujujuuuuuu!¡Kurujujuuuuu1
¡Kuitkujuuuuuuu! ¡Kuitkijiuuuuuu!





GALLINA COMUN.

¡Uggkuukuukuuukuuu!
¡Ugggtkugkugkugkug!
¡Kujuiiiiikkkkuakkigk!
¡Kugkugkug ugkuuuuuug!

VUELO DE AVE AL PASAR MUY BAJO.

¡Plajjjjj plaqjjjjj plajjjjj!
¡Plajjjj plajjjj plajjjjj!

ARROYO
Eterno y continuo.

¡Rrrrrrrgluoglupgluoglu!
¡Rrrrrrchssssschorrrrrrchssssssss!
¡Rrrrrrtluuuuuuuotluoooootluuuuuuu!

MOSQUITO.

¡Zzzzzziiiiiiuuuuummmmmm!
¡Zzzzzzziiiiiiuuuuuummmmmmmmm!

DETALLES.

Mariposa negra con puntos rojos.
Otra: Amarilla y negra con dos rayas anaranjadas que vuelan rápido y zigzagueantes,
¡Genial!
Otras: Negras y grises con leves trazos imitando las cortezas de los árboles, algunas
color ocre en las partes bajas de sus alas.
Monarcas:
Blancas: Amarillosas verde tierno con un punto negro en cada ala.
Poza de agua: Opaca, turbia, superficie brillante, nunca quieta, con hojarascas de Sangre de grado y Chaca cueruda, de repente un Guapote rompe el tembloroso y brillante iris.
            Bejucos colgando al agua, un tronco seco y podrido. Se asoma la cabeza de un pequeño “Galápago”, helecho en la orilla, Lagrimas y Flores Amarillas.
Frijolillo viejo: En su tronco cicatrices de machetazos (¿Algunos míos, de mi niñez?)
cubierto de bejucos, orquídeas y variadas enredaderas, apariencia de anciano verde, corvo y cabizbajo, acurrucado en la orilla del arroyo, follaje oscuro.
Bienvenido: Esbelto, altivo
            Estos sonidos los atrapé en alguna estancia allá en el rancho de Altamira, caminando por sus lomeríos, buscando mi alma que según yo, la deje amarrada con bejucos a la orilla del arroyo, cierta tarde en que amando me desgajaba por la musa en turno el corazón. Sangrante migaja que solo latía por su ausentar, por su lejanía, por su desvío. Y yo amarrando con cuidado al tronco de un Bienvenido, mi ánimo y voluntad, con bejuquitos de Quiebraplatos, arrancados al pasar por la brecha roja y reseca, donde se quedaban marcadas las huellas de mis huaraches de suela de llanta, toscos paladines de mis andanzas, que supieron de mis desdichas en los amores. En esos años de lívidas penas, de aciagos embates, de toscos anhelos. Mis años mozos. Cuando prendido de un deseo lo ahogaba en alcoholes entre brumas estrelladas, entre neblineadas calles, entre musicales rondas, turbado por humos, atontado por el acelerado ritmo de mi válvula cardiaca, que se afanaba por sacar del limbo mis avatares, para consumir las fulgidas llamas de mi arrebato.
            Y ahí quedó, para siempre atada, al tronco adusto del habitante erguido, que después de años, aún la logro distinguir casi confundida entre sus arrugadas prendas, pero visible como siempre por ser tan empeñosa en su afán de sufrir. Palpitante embrujo latiendo al ritmo de aquella época, en necia persistencia por recordar esos ritos displicentes de la juventud obtusa, que se bebía mares de licores ambarinos, como quien absorbe el rocío de madrugadas  calidas. Así vivía esos lapsos ahora abandonados, esos ecos distantes que se me implantan, esas presencias que se me adhieren, como tirándome con delicadeza tenaz, hacía sus centros aún vivientes.
            Y ahí quedó mi alma, asoleándose, mojándose, en el clima floral de ese rincón boscoso que aún me embelesa, que aún me ciñe, que aún me extasía y cautiva, como luciente hechizo  premonitorio en mí desbandado transitar actual.

            Los apunte como una necesidad, pues los aprecié con infinita paciencia y con lucida añoranza. Poniendo toda mi atención para reflejarlos lo más preciso posible. Bajo los rayos del sol volaron de sus lugares de origen hacía las arrugadas hojas rayadas de mi vieja libreta, quedándose impresas para siempre ahora en la pantalla de esta gris maquina que absorbe con ansia loca mis actuales pensares. Paras siempre, si, para siempre. 

No hay comentarios:

Publicar un comentario