ONOMATOPEYAS.
SONIDOS AMBIENTALES DEL RANCHO DE ALTAMIRA.
CHARA VERDE.
(Cyanacorax Yncas)
Aves verdes muy comunes, antifaz
negro, lomo verde oscuro, cabeza azul, pecho verde claro y cola amarilla.
-
¡Chuíjjtt, Chuíjjtt, Chuíjjtt, Chuíjjtt!
¡Wutwuyytt,
huiiitg, chieat cheeaaa, chieaaa!
¡Wuitss! ¡Wuitss!
¡Chiugg! ¡Chiugg!
¡Tiug-Wuiyg! ¡Chut Chut Chuit Chuit!
¡Uifjiij-Vijjjj !
¡Ggggituuuiyg ! ¡Ytwuiyg ! ¡Ytwuiyg !
¡Heaj! ¡Cheat!
¡Cheat!¡Cheat! !Cheatchacharararara!
¡Chiut chiut
chiutchiee Chachat chajtchachachararara !
¡Chiut
chiut chiutchich chiee chieecha chachararara !
¡Chiats
chiats chiet tcharararara!
¡Chiutg-wuig-Utchajarararara!
¡Chiaueit-chiet-chieeeey-chiaeyyy-chiaeyyyy-chiaeeeyyy-chiut-jara-ja-
ja- ja- nja.
¡Chiaetyy-
chuiaueiyy chuaeity!
GALLO
CURRO.
(Enano)
¡Kiukiugkieeeeiii! ¡Kiugkeeiieeeei!
GABILAN
PECHIRRUFO MAYOR.
(Accipiter
cooperii)
Un leve detalle.
¡Jiiiuuaiiii!
¡Jiiuuaiiii! ¡Jiiuuaiii!
¡Jiuai! ¡Jiuai!
¡Jiuai!
TORDO MACHO
Secuencia Nº.
1
Zanate Mexicano.
(Quiscalus mexicanus)
¡Grichgiiii!
¡Pit-pit-pit-pit-pit-pit !
¡Grich-Grigggchti
i i i i i i! ¡Gui i i i i i i i! ¡Gkiui i
i i i i!
TORDO MACHO
Secuencia. Nº.- 2
¡Pit pit pit pihiiiii pihiiiiii giiiiiiiiy!
¡Ithihiya pit pit
pit jiiiiiiii!
¡Grich hi
hi hi i i i i i ¡
¡Grich hi
hi hi i i i i i !
¡Pit pit
pit thiui i i i i!
TORDO
HEMBRA
¡Queeeec!
¡Gqueeeeeee! ¡Queeeeeej!
TITIRIONES.
Secuencia
Nº.- 1
Luis
bienteveo.
(Pitangus sulphuratus)
¡Chituit-tuit-chujurriiii-chujurriiiii!
¡Pitiiiiii-pitiiiiii-rrrrrrrpitiiiiiii-ruirrrrr-pitiiiiii!
TITIRIONES.
Secuencia
Nº. 2
¡Chitirrrrrrrriiiiiiiit!
¡Chitirrrrrriiiiiiitttttt!
¡Chitirrrrrrrrrrriiiiiiittttttt
PAPAN
REAL
Zacua mayor, Oropendola, Oriol.
(Psaracolius Montezuma)
¡Iuaggiiiiiuiggggggg!
¡Iuaggggggiiuaggggggggi!
¡Iuguuuuuuuui!
¡Uigggggg!
¡Uutchujul jul
jururuuuuuuu!
¡Jul jul jul jul
jurururururu!
¡Huitchuljulgjulggrururururu!
¡Juitchukjuljuljulgrurururururu!
Secuencia Nº.
2.
¡Kiauggggg!
¡Cauiiiiiii!
¡Kiaugggg!
¡Keauggggggg!
¡Kiauggggg!
¡Intiauggggg! ¡Clourlourlourloulouloulouuu!
¡Igggggggggsssssgg!
¡Irrrrluglutloulouloulouloulou!
¡Iiiiiiigggggggsssssg!¡Ingloutlouloulouloulou!
CHACHALACAS
Chachalaca vetula
(Ortalis vetula)
¡Intshessshiag!
¡Intshesssshiagg! ¡Inntshesssshiag!
¡Inshuesnsha-shuesshang-
itsshuenghang!
¡Ietchiuljiiiiit-ietchulthiiiii-guiegggglthuhuuuuuuijj!
¡Iutsquejiaahrss!
¡Iutssquejiaaaaassss!
¡Iutsquejiaaaaassss!
¡Jiugkeeeeejiaaaaa!
¡Jiugkejiaaaaaa!
¡Jiugkeeeeeejiaaa!
¡Jiugkeeejiaaaaa!
¡Shiutjiajiajiajia!
¡Shuitjijiaa-jijijiaaaa!
¡Hieggggslthuau!
¡Hieegsthihuuu!
¡Hieggggslthuau!
¡Hieelgsthihuuu!
¡Itsshiang-shiang-itsshtishiang!
Shissssiang!
¡¡Jiutquejia-
jiutquejia- Ijjueshuaug-quiagsssss!
¡Ichjuejaug-ichjuejaushg-giajtsssguiauggsss!
¡Shuastcuissshss-sshiasstt-iiashh-cuiash-cuiash!
PAJARI TO
AMARILLO.
Chipe
coroninegro.
(Wilsonia pusilla.)
¡
Chiiiiiiip-chiiiiiiit-chieeeeeeiiiiip!
¡Chiiiiiiip-chiiiiiit-chieeeeeiiiiiip!
PAJARITO GRIS.
Mimido gris
(Dumetella carolinensis.)
¡Pieeeeeej!
¡Chieeeeeeej!
¡Pieeeeeeej!
¡Chieeeeej!
TORDO CANTOR.
Secuencia Nº.- 1
Pequeños, no
tordos.
Muy cantadores.
Tordo cantor.
(Dives dives)
¡Juaitchiuuuuuuit-huaichiiiiiiii!
¡Guaaaaitychiiiiiii!
¡Chiutthuaiayyyy!
¡Chiuttihuyayyyyy!
¡Chiuticuihiuticuiiiiiiticuiiiiiiii!
¡Chiuaytt-guaytchiiiiiii!
¡Wuitchiuuuu-wuitchiuuuuuu!
¡Guaytttttchirriuuuuuu!
¡Itchirrriuuuuuu!
¡Pitcui-cuuuuu!
¡Pitcui-cuuuuu!
¡Pitcú!¡Pitcú!
¡Pitchi-cuuu! ¡Pitchiii-cuuuu!
¡Wiuaychuuut!
¡Wiuayyychiuut!
¡Wiaaaaaycrirt!
¡Chirrrrriutrrrr!
TORDO CANTOR
(Dives dives)
Secuencia Nº. 2
¡Ticuiiiii ticuiiiii ticuiiii ticuiiiiii!
¡Itpiquiiiiiiii itpiquiiiiiiii!
¡Wuitchiiiiiiiiiiuuuuu! ¡Wuitchiiiiiiiiuuuuuuu!
¡Itchiuuuuuuuuu!
¡Itchiuuuuuuuuuu!
¡Piti kiu! ¡Pit cú! ¡Pitit kiu! ¡Pii cúúúúú!
¡Pitch kiuuuuuu! ¡Pitchcui cu! ¡Pitichi cuiii!
PALOMA MORADA
Ventri oscura.
(Columba flavirostris)
Canto monótono y
monocorde, lento.
¡Thutuu u u u u u
u ú! ¡Huthu-huu u u u u u!
¡Thutu u u u u u!
¡Huthu huu u u u u!
¡Huttuhu u u u u
u u!
¡Huttuhu u u u u
u u ¡
¡Hutu u u u u u
u!
¡Hutthu u u u u u
u!
PAPAN.
Urraca Pea.
(Cyanacorax
morio)
Canto sonoro,
escandaloso repetitivo.
¡Piahhhhh!
¡Piahhhhhh! ¡Piahhhhhh!
¡Huitpa a a a a
a! ¡Hiutpa a a a a a 1 ¡Hiutpa a a a a ¡
¡Pa a a a a a a
a¡¡ Pa a a a a a a ¡ ¡ P a a a a a a a! ¡ Pa a a a a a ¡!
CHENCHERE.
Carpintero
pechileonado común.
(Melanerpes aurifrons)
¡Kiaja ja ja ja
¡ ¡Kiaja ja ja ja! ¡ Kiaj jaja ¡
¡Jchajjjjj
jchajjj! Jchajjjj jchajjjjj!
SONAJILLAS
Aves pardas y pecho rojizo terracota.
Trepador rojizo.
(Dendrocincla homochroa)
¡Schiuaaaaaa schuaaaaaaa!
¡Sschaaaaaaa utchuaaaaaa!
¡Ischeeeeeeea
scheeeeeeeea!
GALLO COMUN.
¡kijirijiuuuuuuu! ¡Kiturujuuuuuuu!
¡Kurujujujuuuuuu!¡Kurujujuuuuu1
¡Kuitkujuuuuuuu! ¡Kuitkijiuuuuuu!
GALLINA COMUN.
¡Uggkuukuukuuukuuu!
¡Ugggtkugkugkugkug!
¡Kujuiiiiikkkkuakkigk!
¡Kugkugkug ugkuuuuuug!
VUELO DE AVE AL PASAR MUY BAJO.
¡Plajjjjj plaqjjjjj plajjjjj!
¡Plajjjj plajjjj plajjjjj!
ARROYO
Eterno y continuo.
¡Rrrrrrrgluoglupgluoglu!
¡Rrrrrrchssssschorrrrrrchssssssss!
¡Rrrrrrtluuuuuuuotluoooootluuuuuuu!
MOSQUITO.
¡Zzzzzziiiiiiuuuuummmmmm!
¡Zzzzzzziiiiiiuuuuuummmmmmmmm!
DETALLES.
Mariposa negra con puntos rojos.
Otra: Amarilla y negra con dos rayas anaranjadas que vuelan
rápido y zigzagueantes,
¡Genial!
Otras: Negras y grises con leves trazos imitando las
cortezas de los árboles, algunas
color ocre en las partes bajas de sus alas.
Monarcas:
Blancas: Amarillosas verde tierno con un punto negro en cada
ala.
Poza de agua: Opaca, turbia, superficie brillante, nunca
quieta, con hojarascas de Sangre de grado y Chaca cueruda, de repente un Guapote
rompe el tembloroso y brillante iris.
Bejucos
colgando al agua, un tronco seco y podrido. Se asoma la cabeza de un pequeño “Galápago”,
helecho en la orilla, Lagrimas y Flores Amarillas.
Frijolillo viejo: En su tronco cicatrices de machetazos
(¿Algunos míos, de mi niñez?)
cubierto de bejucos, orquídeas y variadas enredaderas,
apariencia de anciano verde, corvo y cabizbajo, acurrucado en la orilla del
arroyo, follaje oscuro.
Bienvenido: Esbelto, altivo
Estos sonidos los atrapé
en alguna estancia allá en el rancho de Altamira, caminando por sus lomeríos,
buscando mi alma que según yo, la deje amarrada con bejucos a la orilla del
arroyo, cierta tarde en que amando me desgajaba por la musa en turno el
corazón. Sangrante migaja que solo latía por su ausentar, por su lejanía, por
su desvío. Y yo amarrando con cuidado al tronco de un Bienvenido, mi ánimo y
voluntad, con bejuquitos de Quiebraplatos, arrancados al pasar por la brecha
roja y reseca, donde se quedaban marcadas las huellas de mis huaraches de suela
de llanta, toscos paladines de mis andanzas, que supieron de mis desdichas en
los amores. En esos años de lívidas penas, de aciagos embates, de toscos
anhelos. Mis años mozos. Cuando prendido de un deseo lo ahogaba en alcoholes
entre brumas estrelladas, entre neblineadas calles, entre musicales rondas,
turbado por humos, atontado por el acelerado ritmo de mi válvula cardiaca, que
se afanaba por sacar del limbo mis avatares, para consumir las fulgidas llamas
de mi arrebato.
Y ahí quedó, para siempre
atada, al tronco adusto del habitante erguido, que después de años, aún la
logro distinguir casi confundida entre sus arrugadas prendas, pero visible como
siempre por ser tan empeñosa en su afán de sufrir. Palpitante embrujo latiendo
al ritmo de aquella época, en necia persistencia por recordar esos ritos
displicentes de la juventud obtusa, que se bebía mares de licores ambarinos,
como quien absorbe el rocío de madrugadas
calidas. Así vivía esos lapsos ahora abandonados, esos ecos distantes
que se me implantan, esas presencias que se me adhieren, como tirándome con
delicadeza tenaz, hacía sus centros aún vivientes.
Y ahí quedó mi alma,
asoleándose, mojándose, en el clima floral de ese rincón boscoso que aún me
embelesa, que aún me ciñe, que aún me extasía y cautiva, como luciente
hechizo premonitorio en mí desbandado
transitar actual.
Los
apunte como una necesidad, pues los aprecié con infinita paciencia y con lucida
añoranza. Poniendo toda mi atención para reflejarlos lo más preciso posible.
Bajo los rayos del sol volaron de sus lugares de origen hacía las arrugadas
hojas rayadas de mi vieja libreta, quedándose impresas para siempre ahora en la
pantalla de esta gris maquina que absorbe con ansia loca mis actuales pensares.
Paras siempre, si, para siempre.
No hay comentarios:
Publicar un comentario